跳至內容

康方言

維基百科,自由的百科全書
康方言
ཁམས་སྐད། khams skad
母語國家和地區中國
區域西藏自治區四川青海雲南甘肅
母語使用人數
180萬
語系
文字藏文字母
語言代碼
ISO 639-3分別為:
khg – 康方言(Khams)
kbg – 卡姆巴語(Khamba)
tsk – 切庫語(Tseku)

康方言是康巴地區大多數藏族人民使用的藏語,是藏語三大方言之一(另外兩個是安多藏語衛藏語),又稱康巴語,主要分佈在康區。在互通性方面,康方言可以與衛藏方言(包括拉薩話)進行基本交流。[1]衛藏方言相似,有聲調

康巴藏語和拉薩藏語在演變過程中都不保留詞首輔音群,[2]這使得它們與古典藏語差別較大,尤其是與更為保守的安多方言相比。[3][4]此外,康巴話和拉薩話演變為有聲調,而古典藏語則沒有。康巴方言與中部藏語的詞彙有80%相似性。[2] Khams Tibetan has 80% lexical similarity with Central Tibetan.[5]

分佈[編輯]

康方言通行於康巴地區,康巴地區分佈於中國西藏自治區東部、青海省南部、四川省西部和雲南省西北部。

不丹東部兩個聚居區約有 1,000 人講康巴藏語,他們是氂牛放牧社群的後裔。[6]

方言[編輯]

圖爾納德(Tournadre)和鈴木博之(2023)確認了8個地理區域,每個區域約有7-14組藏語方言。[7]此分類是對圖爾納德 (2014)的修訂。[8]的說法,[9]

  • 康方言(東南區藏語、14組)
    • 那曲方言群(Nagchu) (霍爾那曲語 Hor Nagchu、)
      • Nagchu ནག་ཆུ་, Amdo ཨ་མདོ་, Nyänrong སྙན་རོང་, Sok སོག་, north Biru (Driru) འབྲི་རུ་, Lhari ལྷ་རི་, Pängön དཔལ་མགོན་, Tshonyi མཚོ་གཉིས, Shäntsa ཤན་རྩ་, Nyima-Hor ཉི་མ་, Tshochen-Hor མཚོ་ཆེན་, Gertse-Hor སྒེར་རྩེ་, Damzhung འདམ་གཞུང་, Nyemo སྙེ་མོ་ (north).
    • 丁青/巴青方言群(Drachen/Bachen),(霍爾巴欽語 Hor Bachen)
      • West Bachen (Drachen) སྦྲ་ཆེན་.
    • 結古方言群(Kyegu)
      • Kyegundo སྐྱེ་དགུ་མདོ་, Nangchen ནང་ཆེན་, Chumarlep-Kham ཆུ་དམར་ལེབ, Thrindu-Kham ཁྲི་འདུ་ (partly), Dzatö རྫ་སྟོད་, Dritö འབྲི་སྟོད་. This group also includes Gertse Kham དགེ་རྩེ་ཁམས་, Gegyä Kham དགེ་རྒྱས་ཁམས་.
    • 邊壩方言群(Pämbar)
      • Pämbar དཔལ་འབར་ and South Biru (Driru) འབྲི་རུ་.
    • 瓊波方言群(Khyungpo)
      • Tengchen and Bachen (east).
    • 丹巴方言群(Rongdrak)
      • Rongdrak རོང་བྲག, Pronang སྤྲོ་སྣང་ (Rongdrak dzong), Jintang in Dartsendo དར་རྩེ་མདོ་ (East), Khoryül འཁོར་ཡུལ་ in Dartsendo (NE).
    • 木雅熱崗方言群(Minyak Rabgang)
      • Rangakha ར་རྔ་ཁ་ in Dartsendo (West) དར་རྩེ་མདོ་, Drongsum གྲོང་གསུམ་ (East Nyagchukha) ཉག་ཆུ་ཁ་, Morim མོ་རིམས, Basme བ་སྨད་ (spoken in Tau རྟའུ་).
    • 『北路』方言:昌都方言(Chab-mdo)、德格方言(sde-dge)、甘孜方言(dkar-mdzes)
      • Chamdo ཆབ་མདོ་, Jonda འཇོ་མདའ་, Gonjo གོ་འཇོ་, Drayap བྲག་གཡབ་, Riwoche རི་བོ་ཆེ་, Lhorong ལྷོ་རོང་, Kandze དཀར་མཛེས་, Nyagrong (Kham) ཉག་རོང་, Pälyül དཔལ་ཡུལ་, Derge སྡེ་དགེ་, Sershül སེར་ཤུལ་, Drango (Kham) བྲག་འགོ་, Tau (Kham) རྟའུ་.
    • 『南路』方言:芒康方言群(Markham]),巴塘方言群(Batang),理塘方言群(Litang)
      • Bathang འབའ་ཐང་, Lithang-Kham ལི་ཐང་, Dzogang མཛོ་སྒང་, Markham སྨར་ཁམས་, Pashö དཔའ་ཤོད་, Pomä སྤོ་སྨད་, Potö སྤོ་སྟོད་ (in Powo district), Nyagchukha-Kham (West) ཉག་ཆུ་ཁ་, Dzayül (central) རྫ་ཡུལ་, Metok (partly) མེ་ཏོག་ and probably Sangdam, spoken in Myanmar.
    • 察隅方言群(Dzayül)(擦瓦絨方言群)
      • Dzayül Gola (Dzayul East), Dzayül Tö, Dzayül Rongmä, Dzayül Drungchu, Tshawarong.
    • 得榮德欽方言群(Derong-nJol)
      • Derong སྡེ་རོང་, nJol འཇོལ་ (Dechen བདེ་ཆེན་) and Pomtserag སྤོམ་རྩེ་རག.
    • 鄉城方言群(Chagthreng)
      • Chagthreng ཕྱག་ཕྲེང, Rwata རྭ་རྟགས་, Tormarong (Dongwang) གཏོར་མ་རོང་.
    • 崩波崗方言群(Pomborgang)(木里-稻城方言群 Muli-Dappa)
      • Čingdrol བཅིངས་གྲོལ་ (in the north Dabpa འདབ་པ་), Mundzin འབུམ་འཛིན་ (south of Dabpa), Mairi (north of Muli མུ་ལི་), Mola མོ་ལ་ (South of Lithang ལི་ཐང་) and Nyayülzhap ཉག་ཡུལ་ཞབས་ (South Nyagchukha, Darmdo དར་མདོ་ (Southernmost), Gyäzur བརྒྱད་ཟུར་ (Northernmost)).
    • 香格里拉方言群(Semkyi Nyida)
      • Nyishar ཉི་ཤར་ (West of Gyälthang and a small area of Dechen and Balung), Gyälthang རྒྱལ་ཐང་, Yangthang ཡང་ཐང་ (south of Gyälthang), Thachu མཐའ་ཆུ་ (central area of Balung), Zhollam ཞོལ་ལམ་, Melung འབའ་ལུང་ (also in Balung [Melung]), Maoniuping (Lijiang), Daan (Yongsheng) and Yongning and Muli (south).

鈴木博之(Hiroyuki Suzuki)記錄了康區藏語的丙中洛話(Bodgrong),打箭鑪話(Dartsendo),格宗話(dGudzong),瓊波話(Khyungpo/沖倉話 Khromtshang),塔公新都橋話(Lhagang Rangakha),尚丹話(Sangdam),梭坡話(Sogpho),格登話(sKobsteng),奔子欄話(sPomtserag),査里通話(Tsharethong),楊唐話(Yangthang)等方言的音系和詞彙。[10]鈴木博之至少記錄了15種新的藏語方言:巴青沖倉方言、攀天閣嘎嘎塘方言、香格里拉吉迪方言、東旺勝利方言、燕門斯嘎方言、丁青方言、巴青本塔方言、格噌浪都方言、察隅方言、尚丹方言、塔城柯那方言、天祝天堂方言、九寨溝中査方言、九寨溝上四方言、九寨溝隆康方言;記錄了5種新的四土嘉絨語方言:新格方言、集沐方言、巴底瓊山方言、巴底木蘭方言、巴底木納山方言。


康方言內部差異較大。《中國語言地圖集》(1987年)將其分成六個土語:

《藏語方言概論》(2002年)將康方言分為三個次方言:北路次方言(《地圖集》的東部土語)、南路次方言(《地圖集》的南部土語)和牧區次方言(《地圖集》的西部土語和北部土語)。

康方言可以分為以下五種方言:

  • 中康巴語,德格縣和昌都市使用。
  • 南康巴語,分佈於德慶藏族自治州。由於多山的地形以及與鄰近語言社區的貿易往來,該方言存在幾種次方言。
  • 北康巴語東北康巴語,在囊謙縣和玉樹藏族自治州使用。
  • 東康巴語,在康定地區使用。
  • 西康巴語(霍爾語 Hor),在那曲地區使用。
  • 改則方言有時被認為是西康巴語

這些方言的相互理解性相對較低,但彼此非常接近,因此通常被認為是一種語言。[11] 康巴語和切庫語的差異較大,但圖爾納德(Tournadre)將其歸類為康巴語。

康區藏族還講其他幾種語言:東旺藏語嘉絨語[12]

其他康區藏語變體包括:[13]

  • 拉岡語(Lhagang),木雅熱岡(Minyag Rabgang)康巴方言(Suzuki 和 Sonam Wangmo 2017)[14]
  • 萊通語(Lethong),南路康巴方言(Suzuki 2018b)[15]
  • 喬瓦滕語(Choswateng),屬於康區香格里拉(Sems-kyi-nyila)的中甸方言組(Suzuki 2018a)[16]

Deng (2020) 記錄了以下三種康區藏語方言的 1,707 個詞彙:[17]

  • 昌都市帕紹縣, 益慶鄉,擦瓦崗
  • 青海省玉樹縣, 巴塘鄉, 上巴塘村
  • 那曲地區索縣,榮布鎮

音系[編輯]

輔音[編輯]

唇音 齒齦音 捲舌音 齦齶音 軟齶音 聲門音
塞音 清音 p t k ʔ
濁音 b d ɡ
塞擦音 清音 ts tsʰ tʂʰ tɕʰ
濁音 dz
擦音 清音 s ʂ ɕ ɕʰ x h
濁音 z ʑ ɣ
鼻音 m n ɲ̊ ɲ ŋ̊ ŋ
邊音 ɬ l
邊音 w ɹ j
  • /x, xʰ, ɣ/在前元音/i, e, ø, ɛ/前實現為硬顎擦音[ç, çʰ, ʝ]
  • /ɬ/和清邊音[l̥]是自由變體。[18]

元音[編輯]

前元音 後元音
閉元音 i u
半閉元音 e ø o
半開元音 ɛ
開元音 a ɑ
  • /i, u, o/在聲門塞音/ʔ/前實現為[ɨ, ʉ, ʊ][19]:156-159

參考文獻[編輯]

  1. ^ Gelek, Konchok. Variation, contact, and change in language: Varieties in Yul shul (northern Khams). International Journal of the Sociology of Language. 2017, (245): 91-92. 
  2. ^ 2.0 2.1 Haller, Felix. A bref comparison of register tone in central tibetan and kham tibetan (PDF). Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 1999, 22 (2). (原始內容 (PDF)存檔於2015-06-16). 
  3. ^ Makley, Charlene; Dede, Keith; Hua, Kan; Wang, Qingshan. The Amdo Dialect of Labrang (PDF). Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 1999, 22 (1): 101. (原始內容 (PDF)存檔於2016-03-05). 
  4. ^ Reynolds, Jermay J. Language variation and change in an Amdo Tibetan village: Gender, education and resistance (PDF) (學位論文). Graduate School of Arts and Sciences of Georgetown University: 19-21. 2012. (原始內容 (PDF)存檔於2017-08-12). 
  5. ^ China. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth Edition. 2016 [2023-04-10]. (原始內容存檔於2016-09-09). 
  6. ^ van Driem, George L. Language Policy in Bhutan. London: SOAS. 1993 [2011-01-18]. (原始內容 (PDF)存檔於2010-11-01). 
  7. ^ Tournadre & Suzuki 2023.
  8. ^ Tournadre, Nicolas. 2014. "The Tibetic languages and their classification." In Trans-Himalayan linguistics, historical and descriptive linguistics of the Himalayan area. Berlin: Mouton de Gruyter.
  9. ^ Tournadre, Nicolas. The Tibetic languages and their classification. Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (編). Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area. De Gruyter. 2014: 103–129. ISBN 978-3-11-031074-0.  (preprint)
  10. ^ Asian and African Languages and Linguistics
  11. ^ George van Driem, Languages of the Himalayas, p 892
  12. ^ N. Tournadre (2005) "L'aire linguistique tibétaine et ses divers dialectes." Lalies, 2005, n°25, p. 7–56 [1]
  13. ^ Suzuki, Hiroyuki; Wangmo, Sonam; Samdrup, Tsering. A Contrastive Approach to the Evidential System in Tibetic Languages: Examining Five Varieties from Khams and Amdo. Gengo Kenkyu (Journal of the Linguistic Society of Japan). 2021-03-30, 159: 69–101 [2023-03-21]. ISSN 0024-3914. doi:10.11435/gengo.159.0_69. 
  14. ^ Suzuki, Hiroyuki & Sonam Wangmo (2017). Language evolution and vitality of Lhagang Tibetan: a Tibetic language as a minority in Minyag Rabgang. International Journal of the Sociology of Language 245: 63–90. doi:10.1515/ijsl-2017-0003
  15. ^ Suzuki, Hiroyuki (2018b). Litangxian ji qi zhoubian Zangzu yuyan xianzhuang diaocha yu fenxi [Current situation of Tibetans』 languages in Lithang County and its surroundings: Research and analysis]. Minzu Xuekan 2: 35-44+106-109. doi:10.3969/j.issn.1674-9391.2018.02.05
  16. ^ Suzuki, Hiroyuki (2018a). Xianggelila-si hokubu no Kamutibettogo syohoogen no hoogen tokutyoo to sono keisei [Dialectal characteristics of Khams Tibetan dialects spoken in the north of Shangri-La Municipality and their formation]. Journal of Asian and African Studies 95: 5–63. doi:10.15026/92458
  17. ^ Deng, Ge 鄧戈. Zangyu Kang fangyan cihuiji 藏语康方言词汇集. Lhasa: Tibet Ethnic Publishing House 西藏民族出版社. 2020. ISBN 978-7-223-06515-3. 
  18. ^ Olson, Robert F. Central Khams Tibetan: A phonemic survey. Kailash. 1974. 
  19. ^ 孫, 宏開. 藏缅语语音和词汇. 中國社會科學出版社. 1991. 

參見[編輯]