跳转到内容

康方言

维基百科,自由的百科全书
康方言
ཁམས་སྐད། khams skad
母语国家和地区中国
区域西藏自治区四川青海云南甘肃
母语使用人数
180万
语系
文字藏文字母
语言代码
ISO 639-3分别为:
khg – 康方言(Khams)
kbg – 卡姆巴语(Khamba)
tsk – 切库语(Tseku)

康方言是康巴地区大多数藏族人民使用的藏语,是藏语三大方言之一(另外两个是安多藏语卫藏语),又称康巴语,主要分布在康区。在互通性方面,康方言可以与卫藏方言(包括拉萨话)进行基本交流。[1]卫藏方言相似,有声调

康巴藏语和拉萨藏语在演变过程中都不保留词首辅音群,[2]这使得它们与古典藏语差别较大,尤其是与更为保守的安多方言相比。[3][4]此外,康巴话和拉萨话演变为有声调,而古典藏语则没有。康巴方言与中部藏语的词汇有80%相似性。[2] Khams Tibetan has 80% lexical similarity with Central Tibetan.[5]

分布[编辑]

康方言通行于康巴地区,康巴地区分布于中国西藏自治区东部、青海省南部、四川省西部和云南省西北部。

不丹东部两个聚居区约有 1,000 人讲康巴藏语,他们是牦牛放牧社群的后裔。[6]

方言[编辑]

图尔纳德(Tournadre)和铃木博之(2023)确认了8个地理区域,每个区域约有7-14组藏语方言。[7]此分类是对图尔纳德 (2014)的修订。[8]的说法,[9]

  • 康方言(东南区藏语、14组)
    • 那曲方言群(Nagchu) (霍尔那曲语 Hor Nagchu、)
      • Nagchu ནག་ཆུ་, Amdo ཨ་མདོ་, Nyänrong སྙན་རོང་, Sok སོག་, north Biru (Driru) འབྲི་རུ་, Lhari ལྷ་རི་, Pängön དཔལ་མགོན་, Tshonyi མཚོ་གཉིས, Shäntsa ཤན་རྩ་, Nyima-Hor ཉི་མ་, Tshochen-Hor མཚོ་ཆེན་, Gertse-Hor སྒེར་རྩེ་, Damzhung འདམ་གཞུང་, Nyemo སྙེ་མོ་ (north).
    • 丁青/巴青方言群(Drachen/Bachen),(霍尔巴钦语 Hor Bachen)
      • West Bachen (Drachen) སྦྲ་ཆེན་.
    • 结古方言群(Kyegu)
      • Kyegundo སྐྱེ་དགུ་མདོ་, Nangchen ནང་ཆེན་, Chumarlep-Kham ཆུ་དམར་ལེབ, Thrindu-Kham ཁྲི་འདུ་ (partly), Dzatö རྫ་སྟོད་, Dritö འབྲི་སྟོད་. This group also includes Gertse Kham དགེ་རྩེ་ཁམས་, Gegyä Kham དགེ་རྒྱས་ཁམས་.
    • 边坝方言群(Pämbar)
      • Pämbar དཔལ་འབར་ and South Biru (Driru) འབྲི་རུ་.
    • 琼波方言群(Khyungpo)
      • Tengchen and Bachen (east).
    • 丹巴方言群(Rongdrak)
      • Rongdrak རོང་བྲག, Pronang སྤྲོ་སྣང་ (Rongdrak dzong), Jintang in Dartsendo དར་རྩེ་མདོ་ (East), Khoryül འཁོར་ཡུལ་ in Dartsendo (NE).
    • 木雅热岗方言群(Minyak Rabgang)
      • Rangakha ར་རྔ་ཁ་ in Dartsendo (West) དར་རྩེ་མདོ་, Drongsum གྲོང་གསུམ་ (East Nyagchukha) ཉག་ཆུ་ཁ་, Morim མོ་རིམས, Basme བ་སྨད་ (spoken in Tau རྟའུ་).
    • ‘北路’方言:昌都方言(Chab-mdo)、德格方言(sde-dge)、甘孜方言(dkar-mdzes)
      • Chamdo ཆབ་མདོ་, Jonda འཇོ་མདའ་, Gonjo གོ་འཇོ་, Drayap བྲག་གཡབ་, Riwoche རི་བོ་ཆེ་, Lhorong ལྷོ་རོང་, Kandze དཀར་མཛེས་, Nyagrong (Kham) ཉག་རོང་, Pälyül དཔལ་ཡུལ་, Derge སྡེ་དགེ་, Sershül སེར་ཤུལ་, Drango (Kham) བྲག་འགོ་, Tau (Kham) རྟའུ་.
    • ‘南路’方言:芒康方言群(Markham]),巴塘方言群(Batang),理塘方言群(Litang)
      • Bathang འབའ་ཐང་, Lithang-Kham ལི་ཐང་, Dzogang མཛོ་སྒང་, Markham སྨར་ཁམས་, Pashö དཔའ་ཤོད་, Pomä སྤོ་སྨད་, Potö སྤོ་སྟོད་ (in Powo district), Nyagchukha-Kham (West) ཉག་ཆུ་ཁ་, Dzayül (central) རྫ་ཡུལ་, Metok (partly) མེ་ཏོག་ and probably Sangdam, spoken in Myanmar.
    • 察隅方言群(Dzayül)(擦瓦绒方言群)
      • Dzayül Gola (Dzayul East), Dzayül Tö, Dzayül Rongmä, Dzayül Drungchu, Tshawarong.
    • 得荣德钦方言群(Derong-nJol)
      • Derong སྡེ་རོང་, nJol འཇོལ་ (Dechen བདེ་ཆེན་) and Pomtserag སྤོམ་རྩེ་རག.
    • 乡城方言群(Chagthreng)
      • Chagthreng ཕྱག་ཕྲེང, Rwata རྭ་རྟགས་, Tormarong (Dongwang) གཏོར་མ་རོང་.
    • 崩波岗方言群(Pomborgang)(木里-稻城方言群 Muli-Dappa)
      • Čingdrol བཅིངས་གྲོལ་ (in the north Dabpa འདབ་པ་), Mundzin འབུམ་འཛིན་ (south of Dabpa), Mairi (north of Muli མུ་ལི་), Mola མོ་ལ་ (South of Lithang ལི་ཐང་) and Nyayülzhap ཉག་ཡུལ་ཞབས་ (South Nyagchukha, Darmdo དར་མདོ་ (Southernmost), Gyäzur བརྒྱད་ཟུར་ (Northernmost)).
    • 香格里拉方言群(Semkyi Nyida)
      • Nyishar ཉི་ཤར་ (West of Gyälthang and a small area of Dechen and Balung), Gyälthang རྒྱལ་ཐང་, Yangthang ཡང་ཐང་ (south of Gyälthang), Thachu མཐའ་ཆུ་ (central area of Balung), Zhollam ཞོལ་ལམ་, Melung འབའ་ལུང་ (also in Balung [Melung]), Maoniuping (Lijiang), Daan (Yongsheng) and Yongning and Muli (south).

铃木博之(Hiroyuki Suzuki)记录了康区藏语的丙中洛话(Bodgrong),打箭𬬻话(Dartsendo),格宗话(dGudzong),琼波话(Khyungpo/冲仓话 Khromtshang),塔公新都桥话(Lhagang Rangakha),尚丹话(Sangdam),梭坡话(Sogpho),格登话(sKobsteng),奔子栏话(sPomtserag),查里通话(Tsharethong),杨唐话(Yangthang)等方言的音系和词汇。[10]铃木博之至少记录了15种新的藏语方言:巴青冲仓方言、攀天阁嘎嘎塘方言、香格里拉吉迪方言、东旺胜利方言、燕门斯嘎方言、丁青方言、巴青本塔方言、格噌浪都方言、察隅方言、尚丹方言、塔城柯那方言、天祝天堂方言、九寨沟中查方言、九寨沟上四方言、九寨沟隆康方言;记录了5种新的四土嘉绒语方言:新格方言、集沐方言、巴底琼山方言、巴底木兰方言、巴底木纳山方言。


康方言内部差异较大。《中国语言地图集》(1987年)将其分成六个土语:

《藏语方言概论》(2002年)将康方言分为三个次方言:北路次方言(《地图集》的东部土语)、南路次方言(《地图集》的南部土语)和牧区次方言(《地图集》的西部土语和北部土语)。

康方言可以分为以下五种方言:

  • 中康巴语,德格县和昌都市使用。
  • 南康巴语,分布于德庆藏族自治州。由于多山的地形以及与邻近语言社区的贸易往来,该方言存在几种次方言。
  • 北康巴语东北康巴语,在囊谦县和玉树藏族自治州使用。
  • 东康巴语,在康定地区使用。
  • 西康巴语(霍尔语 Hor),在那曲地区使用。
  • 改则方言有时被认为是西康巴语

这些方言的相互理解性相对较低,但彼此非常接近,因此通常被认为是一种语言。[11] 康巴语和切库语的差异较大,但图尔纳德(Tournadre)将其归类为康巴语。

康区藏族还讲其他几种语言:东旺藏语嘉绒语[12]

其他康区藏语变体包括:[13]

  • 拉冈语(Lhagang),木雅热冈(Minyag Rabgang)康巴方言(Suzuki 和 Sonam Wangmo 2017)[14]
  • 莱通语(Lethong),南路康巴方言(Suzuki 2018b)[15]
  • 乔瓦滕语(Choswateng),属于康区香格里拉(Sems-kyi-nyila)的中甸方言组(Suzuki 2018a)[16]

Deng (2020) 记录了以下三种康区藏语方言的 1,707 个词汇:[17]

  • 昌都市帕绍县, 益庆乡,擦瓦岗
  • 青海省玉树县, 巴塘乡, 上巴塘村
  • 那曲地区索县,荣布镇

音系[编辑]

辅音[编辑]

唇音 齿龈音 卷舌音 龈腭音 软腭音 声门音
塞音 清音 p t k ʔ
浊音 b d ɡ
塞擦音 清音 ts tsʰ tʂʰ tɕʰ
浊音 dz
擦音 清音 s ʂ ɕ ɕʰ x h
浊音 z ʑ ɣ
鼻音 m n ɲ̊ ɲ ŋ̊ ŋ
边音 ɬ l
边音 w ɹ j
  • /x, xʰ, ɣ/在前元音/i, e, ø, ɛ/前实现为硬颚擦音[ç, çʰ, ʝ]
  • /ɬ/和清边音[l̥]是自由变体。[18]

元音[编辑]

前元音 后元音
闭元音 i u
半闭元音 e ø o
半开元音 ɛ
开元音 a ɑ
  • /i, u, o/在声门塞音/ʔ/前实现为[ɨ, ʉ, ʊ][19]:156-159

参考文献[编辑]

  1. ^ Gelek, Konchok. Variation, contact, and change in language: Varieties in Yul shul (northern Khams). International Journal of the Sociology of Language. 2017, (245): 91-92. 
  2. ^ 2.0 2.1 Haller, Felix. A bref comparison of register tone in central tibetan and kham tibetan (PDF). Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 1999, 22 (2). (原始内容 (PDF)存档于2015-06-16). 
  3. ^ Makley, Charlene; Dede, Keith; Hua, Kan; Wang, Qingshan. The Amdo Dialect of Labrang (PDF). Linguistics of the Tibeto-Burman Area. 1999, 22 (1): 101. (原始内容 (PDF)存档于2016-03-05). 
  4. ^ Reynolds, Jermay J. Language variation and change in an Amdo Tibetan village: Gender, education and resistance (PDF) (学位论文). Graduate School of Arts and Sciences of Georgetown University: 19-21. 2012. (原始内容 (PDF)存档于2017-08-12). 
  5. ^ China. Ethnologue: Languages of the World, Nineteenth Edition. 2016 [2023-04-10]. (原始内容存档于2016-09-09). 
  6. ^ van Driem, George L. Language Policy in Bhutan. London: SOAS. 1993 [2011-01-18]. (原始内容 (PDF)存档于2010-11-01). 
  7. ^ Tournadre & Suzuki 2023.
  8. ^ Tournadre, Nicolas. 2014. "The Tibetic languages and their classification." In Trans-Himalayan linguistics, historical and descriptive linguistics of the Himalayan area. Berlin: Mouton de Gruyter.
  9. ^ Tournadre, Nicolas. The Tibetic languages and their classification. Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (编). Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area. De Gruyter. 2014: 103–129. ISBN 978-3-11-031074-0.  (preprint)
  10. ^ Asian and African Languages and Linguistics
  11. ^ George van Driem, Languages of the Himalayas, p 892
  12. ^ N. Tournadre (2005) "L'aire linguistique tibétaine et ses divers dialectes." Lalies, 2005, n°25, p. 7–56 [1]
  13. ^ Suzuki, Hiroyuki; Wangmo, Sonam; Samdrup, Tsering. A Contrastive Approach to the Evidential System in Tibetic Languages: Examining Five Varieties from Khams and Amdo. Gengo Kenkyu (Journal of the Linguistic Society of Japan). 2021-03-30, 159: 69–101 [2023-03-21]. ISSN 0024-3914. doi:10.11435/gengo.159.0_69. 
  14. ^ Suzuki, Hiroyuki & Sonam Wangmo (2017). Language evolution and vitality of Lhagang Tibetan: a Tibetic language as a minority in Minyag Rabgang. International Journal of the Sociology of Language 245: 63–90. doi:10.1515/ijsl-2017-0003
  15. ^ Suzuki, Hiroyuki (2018b). Litangxian ji qi zhoubian Zangzu yuyan xianzhuang diaocha yu fenxi [Current situation of Tibetans’ languages in Lithang County and its surroundings: Research and analysis]. Minzu Xuekan 2: 35-44+106-109. doi:10.3969/j.issn.1674-9391.2018.02.05
  16. ^ Suzuki, Hiroyuki (2018a). Xianggelila-si hokubu no Kamutibettogo syohoogen no hoogen tokutyoo to sono keisei [Dialectal characteristics of Khams Tibetan dialects spoken in the north of Shangri-La Municipality and their formation]. Journal of Asian and African Studies 95: 5–63. doi:10.15026/92458
  17. ^ Deng, Ge 邓戈. Zangyu Kang fangyan cihuiji 藏语康方言词汇集. Lhasa: Tibet Ethnic Publishing House 西藏民族出版社. 2020. ISBN 978-7-223-06515-3. 
  18. ^ Olson, Robert F. Central Khams Tibetan: A phonemic survey. Kailash. 1974. 
  19. ^ 孙, 宏开. 藏缅语语音和词汇. 中国社会科学出版社. 1991. 

参见[编辑]